ABD, İran’ı nükleer müzakere masasına çekmek için dikkat çekici bir teklif sundu. 27 Haziran’da ABD medyasında yer alan haberlere göre, Trump yönetimi, İran’ın sivil nükleer enerji programına 30 milyar dolarlık destek, bazı yaptırımların kaldırılması ve dondurulmuş fonların serbest bırakılmasını önerdi. Ancak değişmeyen tek şart, İran’ın uranyum zenginleştirmeyi durdurması. Teklif, İsrail-İran arasındaki 12 günlük çatışma ve ABD’nin İran’ın nükleer tesislerine yönelik saldırıları sonrası geldi. Peki, bu teklif İran’ı ikna edebilecek mi?
Sivil Nükleer Programa 30 Milyar Dolarlık Yatırım
ABD’nin önerdiği plan, İran’ın uranyum zenginleştirmeyen, tamamen sivil amaçlı bir nükleer program kurmasını hedefliyor. 20 ila 30 milyar dolar arasında bir yatırımla finanse edilecek bu programın kaynağı, ABD değil, Körfez ülkeleri olacak. 20 Haziran’da Beyaz Saray’da, Trump’ın Özel Temsilcisi Steve Witkoff’un Körfez ülkeleri temsilcileriyle yaptığı gizli toplantıda bu plan şekillendi. Teklif, İran’ın vurulan Fordo tesisinin yerine yeni bir sivil nükleer tesis kurulmasını ve dondurulmuş 6 milyar dolarlık fonlara erişim sağlanmasını içeriyor. Katar üzerinden İran’a iletilen bu öneri, Tahran’ın sivil enerji ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlıyor. Ancak İran, uranyum zenginleştirme yasağını reddediyor ve teklifin ciddiyetine dair şüpheler sürüyor.
Yaptırımların Hafifletilmesi ve Diplomatik Temaslar
Teklifin bir diğer önemli unsuru, İran’a uygulanan bazı ekonomik yaptırımların kaldırılması. Ayrıca, yabancı bankalarda erişimi kısıtlı 6 milyar dolarlık İran fonlarının serbest bırakılması öneriliyor. Bu adımlar, İran ekonomisine nefes aldırmayı ve müzakereye teşvik etmeyi hedefliyor. ABD, son iki haftada İranlı yetkililerle perde arkası temaslarını sürdürdü; bu temaslar, 24 Haziran’daki ateşkesten sonra da devam etti. Witkoff, 25 Haziran’da CNBC’ye yaptığı açıklamada, ABD’nin İran’la “kapsamlı bir barış anlaşması” peşinde olduğunu vurguladı. Ancak İran Dışişleri Bakanlığı, Trump’ın duyurduğu olası görüşmelere dair bilgisi olmadığını belirtti. Uzmanlar, Tahran’ın yaptırımların tamamen kalkmasını talep edebileceğini öngörüyor.
İran’ın Tutumu ve Bölgesel Dinamikler
İran, ABD’nin teklifine temkinli yaklaşıyor. Tahran, uranyum zenginleştirmeyi durdurmayı uzun süredir reddediyor ve nükleer programını egemenlik hakkı olarak görüyor. 25 Haziran’da İran Parlamentosu, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (IAEA) ile iş birliğini sonlandıran bir yasayı onayladı; bu, nükleer faaliyetlerin daha da gizlenebileceği endişesini artırdı. İsrail’in 13 Haziran’daki saldırıları ve ABD’nin Fordo, Natanz ve İsfahan tesislerini vurması, İran’ı müzakereye zorlamak yerine nükleer silah geliştirme yönünde cesaretlendirebilir. Bölgesel aktörlerden Katar, ateşkes ve teklifin iletilmesinde arabulucu rolü oynarken, Körfez ülkelerinin finansal desteği, planın uygulanabilirliğini artırıyor. Ancak İran’ın nihai kararı, bölgesel gerilimlerin seyrine bağlı.
Yorumlar
Kalan Karakter: