Orta Doğu’da son haftalarda tırmanan İran-İsrail gerilimi, uluslararası diplomatik çabalar sonucunda varılan ateşkes anlaşmasıyla yeni bir dönemece girdi. ABD Başkanı Donald Trump’ın duyurduğu ateşkes, 24 Haziran sabahı saat 07:30 itibarıyla yürürlüğe girdi. Bölgedeki çatışmaların son bulması için kritik bir adım olarak görülen bu gelişme, tarafların ateşkese uyum sağlayıp sağlamayacağına ilişkin soru işaretlerini de beraberinde getiriyor. Reuters’in haberine göre, Katar ve Umman’ın arabuluculuk çabaları, anlaşmanın sağlanmasında önemli rol oynadı.
Ateşkesin Arka Planı ve Diplomatik Süreç
İran ve İsrail arasındaki gerilim, 13 Haziran’da İsrail’in İran’ın nükleer tesislerine ve askeri hedeflerine yönelik düzenlediği hava saldırılarıyla başladı. İsrail’in “Yükselen Aslan” adını verdiği operasyon, İran’ın Natanz ve Fordo gibi kritik nükleer tesislerini hedef alırken, İran Genelkurmay Başkanı Muhammed Bakıri ve Devrim Muhafızları Komutanı Hüseyin Selami gibi üst düzey isimlerin hayatını kaybetmesine yol açtı. İran, bu saldırılara balistik füzelerle karşılık verdi ve Tel Aviv, Hayfa gibi şehirlerde sirenler çaldı. BBC Türkçe’nin haberine göre, çatışmalar 12 gün boyunca devam ederken, her iki taraf da ağır kayıplar verdi.
Uluslararası toplum, çatışmaların bölgesel bir savaşa dönüşme riskinden endişe duyarken, ABD’nin öncülüğünde diplomatik girişimler hız kazandı. Trump, sosyal medya platformu Truth üzerinden yaptığı açıklamada, “İran ve İsrail arasında tam ve eksiksiz bir ateşkes sağlandı. Lütfen bu ateşkesi ihlal etmeyin” diyerek tarafları uyardı. Ateşkesin 12 saatlik bir geçiş süreciyle uygulanacağı ve İran’ın ilk adımı atacağı belirtildi. Anadolu Ajansı’nın haberine göre, ateşkesin kalıcılığı, tarafların sahadaki tutumuna bağlı olacak.
Ateşkesin Sahadaki Yansımaları
Ateşkesin yürürlüğe girmesiyle birlikte, İran ve İsrail’den gelen ilk açıklamalar temkinli bir iyimserliği yansıtıyor. İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi, Cenevre’de İngiltere, Almanya ve Fransa dışişleri bakanlarıyla görüşmelerde bulunarak, ateşkesin bölgesel istikrar için bir fırsat olduğunu vurguladı. Ancak, İran’ın yarı resmi Fars haber Ajansı, bazı yetkililerin ateşkesi “ABD’nin baskısı” olarak değerlendirdiğini aktardı. Öte yandan, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, ateşkesi “stratejik bir mola” olarak nitelendirerek, İran’ın nükleer programına yönelik tehditlerin devam ettiğini savundu.
Sahada ise, ateşkesin ilk saatlerinde ciddi bir ihlal bildirilmedi. İsrail ordusu, hava savunma sistemlerinin hâlâ aktif olduğunu, ancak halkın sığınaklardan çıkabileceğini duyurdu. İran tarafında ise, Tahran’daki metro istasyonlarının 24 saat açık kalacağı ve halkın güvenliği için önlemlerin sürdürüleceği açıklandı. BBC Türkçe’nin aktardığına göre, Tahran’da halkın bir kısmı ateşkesi rahatlama ile karşılarken, bazıları uzun vadeli barış konusunda şüpheci.
Bölgesel ve Küresel Etkiler
Ateşkes, Orta Doğu’daki güç dengeleri ve küresel diplomasi açısından önemli sonuçlar doğurabilir. Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, İran’ın talebi üzerine 24 Haziran’da acil bir oturum düzenleyerek, ateşkesin uygulanmasını izleme kararı aldı. Çin, Rusya ve Pakistan’ın desteklediği bu oturum, uluslararası toplumun çatışmayı kontrol altına alma çabasını gösteriyor. Öte yandan, G7 liderleri, Kanada’daki zirvede yaptıkları açıklamada, İsrail’in kendini savunma hakkını desteklediklerini, ancak İran’ın nükleer silah edinmemesi gerektiğini vurguladı.
Bölgedeki diğer aktörler de ateşkese farklı tepkiler verdi. Birleşik Arap Emirlikleri, diplomasi ve uluslararası hukuka saygının önemine dikkat çekerken, Endonezya, İsrail’in saldırılarını kınayarak ateşkesi “geç kalınmış bir adım” olarak değerlendirdi. Türkiye Dışişleri Bakanlığı, 13 Haziran’daki saldırıları “uluslararası hukukun ihlali” olarak nitelendirmiş ve ateşkesi desteklediğini açıklamıştı.
Ateşkesin uzun vadeli başarısı, tarafların karşılıklı güven inşa edip edemeyeceğine ve uluslararası arabulucuların etkinliğine bağlı. Reuters’e konuşan bir yetkili, İran’ın ateşkesi kabul etmeden önce Katar ve Umman’a, İsrail’in saldırılarına yanıt verme hakkını saklı tuttuğunu ilettiğini belirtti. Bu durum, ateşkesin kırılganlığını gözler önüne seriyor.
Yorumlar
Kalan Karakter: