Görünmeyen tehlike: Karaciğer yağlanması

Sabah uyandığınızda kendinizi yorgun hissettiniz.
Ağır bir yorgunluk.
Sebepsiz bir halsizlik.
Sanki biri gece bedeninizden enerjiyi çekip almış gibi.

“Dün çok mu yoruldum?” diyorsunuz.
“Aç kaldım herhalde.”
“Ya da vitamini eksiktir…”

Ama belki de cevap çok daha sessiz bir yerde gizli:
Karaciğerinizde.

Karnınızın sağ üst tarafında duran o sessiz, gösterişsiz organ…
Bazen kelimesiz konuşur.
Bazen sadece ufak bir işaret gönderir.
Ama biz çoğu zaman duymayız.
Ta ki her şey büyüyene kadar.

Karaciğer: Vücudun Fabrika Şefi

Karaciğer, insan bedeninin en büyük kimya laboratuvarıdır.
3000’den fazla görevi vardır.
Her saniye çalışır.
Her dakika temizler.
Her gün onarır.

Onu tanımlamak gerekirse:
Atölye.
Arıtma tesisi.
Enerji fabrikası.
Savunma merkezi.
Depo.
Tamirci.
Filtre.

Hepsi aynı yerde.
Hepsi aynı organda.

Ama bir gün bu fabrika yorulur.
Ve sessizce yağ depolamaya başlar.
İşte bu, karaciğer yağlanmasının ilk işaretidir.

Ve bilin ki:
Yağlanma başladığında karaciğer ağrımaz.
Bağırmaz.
Alarm vermez.

Sadece susar.
Ve birikir.
Sessizce.

Peki Neden Yağlanıyor?

Cevap düşündüğünüzden daha derin.

Bu bir “yağ problemi” değil.
Bu bir metabolik çöküş sinyalidir.

Karaciğer yağlanmasında en sık gördüğümüz nedenler:

• İnsülin direnci
• Fazla şeker ve basit karbonhidrat
• Gazlı içecekler
• Trans yağlar
• Geceleri yeme alışkanlığı
• Aşırı stres
• Uykusuzluk
• Bağırsak bozukluğu
• Toksin yükü
• Alkol (alkolsüz yağlanmanın bile tetikleyicisi olabilir)

Ama en büyük tetikleyici şudur:
İnsülin.

Evet, karaciğer yağlanmasının %80 sebebi insülin direncidir.
Kilo vermeden de yağlanabilirsiniz.
Zayıf birinde bile olabilir.
Çünkü sorun kilo değil, metabolik sinyal bozukluğu.

Şeker: Karaciğerin En Sessiz Düşmanı

Bir insan günde 70 gramdan fazla fruktoz aldığında, karaciğer bunu yağ olarak depolar.
Fruktozun metabolizması tamamen karaciğere yüklenir.

Bugün:

• Meyve suları
• Gazlı içecekler
• Fruktoz şurupları
• Paketli gıdalar
• Tatlılar
• Masum görünen “diyet” ürünleri

Hepsi karaciğer için aynı riski taşır.
Biri daha hızlı, biri daha yavaş.
Ama sonuç aynıdır.

Fruktoz, karaciğer için sigara gibidir.
Yavaş yavaş tüketir.
Hiçbir belirti vermez.
Sonra bir gün laboratuvarda karşınıza çıkar:
ALT yüksek.
AST sınırda.
GGT artmış.
Ultrasonda yağlanma.

Ama siz o güne kadar hiçbir şey hissetmemişsinizdir.

“Zayıfım ama yağlanmam var” Diyenlere…

Bu tablo bize şunu gösteriyor:
Sorun kilo değil.
Sinyal.

İnsülin bozuksa, karaciğer yağlanır.
Vücut yağlanmasa bile.

Bu nedenle zayıf ama karaciğeri yağlı onlarca kişi görüyoruz.

Kök sebep hep aynı:
İnsülin – kortizol – inflamasyon üçgeni.

Duygusal Yeme – Stres – Kortizol

Stres, kortizolü yükseltir.
Kortizol yükseldiğinde kan şekeri yükselir.
İnsülin artar.
Ve karaciğer yağ depolar.

Bu nedenle stresli bir insan çoğu zaman ultrasonla şaşırır:
“Ben çok yemiyorum ki… nasıl yağlanmış?”

Nasıl mı?
Stres, metabolik kaos yaratır.
Ve bu kaosun ilk kurbanı karaciğerdir.

Yağlanan Karaciğer Neler Yapar?

Sessizdir.
Ama sonuçları gürültülüdür.

• Yorgunluk
• Tatlı krizleri
• Göbek bölgesinde yağlanma
• Gözle görülmeyen inflamasyon
• Halsizlik
• Sabah yorgun uyanma
• Düşük enerji
• Konsantrasyon kaybı
• Düşük motivasyon
• Uykusuzluk
• Bağırsak problemleri
• Düzensiz hormonlar
• Trigliserid yüksekliği

Hepsi aynı çatıdan çıkar.

Karaciğer yağlıysa, hayat yağlıdır.
Ağırlaşır.
Yavaşlar.
Bulanıklaşır.

İlerlerse Ne Olur?

Karaciğer yağlanması 3 aşamadan geçer:

• Basit yağlanma
• Steatohepatit (NASH)
• Fibrozis – siroz – karaciğer yetersizliği

Bugün NASH, Amerika’da karaciğer nakli gerektiren hastalıkların en hızlı artan sebebidir.

Ve bu artış, 30 yıl öncesine göre 5 kat fazla.

Sadece beslenme değiştiği için mi?
Hayır.
Hayatın ritmi bozulduğu için.

Bağırsak – Karaciğer Ekseni

Bağırsak bozulursa, karaciğer yorulur.
Çünkü toksin yükü artar.

Sızdıran bağırsakta:

• Endotoksinler kana karışır
• Karaciğer hepsini temizlemeye çalışır
• İnflamasyon artar
• Yağlanma hızlanır

Bu ikili ayrılmaz.
Birinin sağlığı diğerini belirler.

Toksinler: Karaciğerin Görünmez Yükü

Plastiklerdeki BPA, pestisitler, ağır metaller…
Her biri karaciğerde metabolize edilir.

Bu yük fazla olursa:

• Detoks yolları tıkanır
• Antioksidan kapasitesi düşer
• Glutatyon azalır
• Yağlanma artar

Bu nedenle modern çağın kimyasal bombardımanı, karaciğeri en çok yoran faktörlerden biridir.

Uyku: Karaciğerin Onarım Saati

Karaciğer gece çalışır.
Saat 23.00–03.00 arasında en yoğun tamiri yapar.

Ama siz o saatte yemek yiyorsanız…
Ya da ekran ışığı altındaysanız…
Ya da uyumuyorsanız…

Karaciğer tamir yerine savaş moduna geçer.
Yağ depo moduna.

Ve birikir.
Sessizce.

Hareket: Karaciğerin Kandili

Egzersiz, insülin duyarlılığını artırır.
Karaciğer yağını azaltır.
Hepatik glukoz üretimini dengeler.

Ama modern insan oturuyor.
Saatlerce.
Günde 500 adım atan bile var.

Bu sadece hareket eksikliği değil.
Bu karaciğere verilen cezadır.

Peki Ne Yapmalı?

Karaciğer yağlanmasının tedavisi ilaçla değil;
hayatın ritmini düzeltmekle başlar.

• Basit şekerleri azaltın.
  En büyük tetikleyici bu.
• Aralıklı oruç uygulayın.
  Karaciğeri dinlendirir.
• Gerçek gıdaları tercih edin.
  Ambalaj değil, doğa.
• Günde en az 7000 adım.
  Hareket sihirli anahtardır.
• Uyku saatlerinizi düzeltin.
  Karaciğer gece çalışır.
• Stresi yönetin.
  Kortizol yüksekse yağlanma kaçınılmazdır.
• Alkolü azaltın.
  Alkolsüz yağlanma bile alkolle tetiklenebilir.
• Bağırsak sağlığını onarın.
  Karaciğerin yükünü azaltırsınız.
• Toksin maruziyetini azaltın.
  Plastik, sprey kokular, işlenmiş gıdalar.
• Doğru testleri yaptırın:

• ALT
• AST
• GGT
• Trigliserid
• İnsülin
• HOMA-IR
• Ferritin
• D vitamini
• Ultrasonografi

Bunlar karaciğerin size verdiği seslerdir.

Son Söz

Karaciğer yağlanması bir hastalık değil;
bir hikâyedir.
Hayatın ritmi bozulduğunda başlayan bir hikâye.

Siz ne kadar yorulduysanız,
karaciğeriniz de o kadar yorulmuş olabilir.

Ama iyi haber şu:
Karaciğer kendini yenileyebilen tek organlardan biridir.
Yeter ki fırsat verin.

Yeter ki duymak istediği tek şeyi ona söyleyin:
“Artık seninleyim.”

Prof. Dr. Fevzi Balkan
İç Hastalıkları – Endokrinoloji ve Metabolizma Uzmanı